Natuurlijk wilt u de theorie en de informatie uit de voorstelling 'Liefde en andere ongemakken' nog eens rustig terug kunnen lezen. En dat kan. Druk op de navolgende link, veel lees- en relatie plezier.

De Theorie: In leven en Liefde is geen waarheid:

mens-2-producties-relatie-groei-model-tmb--nc

Je kunt naar mensen kijken vanuit een versimpelde gedachte dat we uit drie laagjes bestaan. Het bovenste laagje is het meest zichtbaar, dat is hetgeen we doen en wat we laten zien. Deze laag noemen het Gedrag. De laag eronder gaat over waarom we dat gedrag laten zien, de reden of belang ervan. Dat noemen we het Belang van gedrag. De onderste en meest onzichtbare laag is de laag die vanuit emotie ons gedrag aanstuurt en waar we zelf vaak niet altijd bewust van zijn. Deze laag gaat over Diepere drijfveren vanuit ons emotionele brein, b.v. het voorkomen van angst of spanning of het willen bereiken van iets zoals autonomie, waardering of het zoeken naar kicks. Wij mensen keren ons toe naar zaken en dingen die we fijn vinden en keren ons af van zaken die we niet fijn vinden.

Opvoeding en het gezin van herkomst (Stamgezin) zijn daarbij van belang. Grofweg kun je stellen dat daar waar je vroeger thuis rustig van werd, wat je fijn vond, leuk vond, veilig vond, dat wil je weer wil in je eigen relatie. Dat waar je angstig van werd of niet fijn vond vroeger, dat wil je nu ook niet weer. In dit streven zit je nog met één klein puntje. Je wilt het zelf goed hebben (de IK) en je wilt het samen met je partner goed hebben (de WIJ). Maar ja, hoe ziet dan die WIJ eruit als je beide gewend bent aan andere gewoonten, normen en waarden, ideeën en gevoelens. Denk maar aan het voorbeeld van de macaroni, hoe je die van huis uit gewend bent om te eten. De één met smack en kaas de ander met rode saus. En hoe kom je nu tot een WIJ macaroni? Wordt de voorkeur macaroni steeds de macaroni van diegene die kookt, wordt het strikt om en om, of ontstaat er een nieuwe vorm, met kip en gele paprika? Zet de één zijn zin door ten koste van de ander, zonder dat de ander er wat van zegt? Of wordt er, om de spanning rond dit macaroni onderwerp te verminderen, helemaal geen macaroni meer gegeten?! In relaties gaat het uiteraard vaak niet over macaroni, maar hebben we het over onderwerpen waarover we verschillende behoeftes en overtuigingen hebben zoals seks, vrije tijd, persoonlijke ruimte, geld, vrienden, opvoeding enz.

Het is binnen relaties dus normaal dat er verschillen zijn en ook dat ze soms echt heel tegengesteld kunnen voelen. In elke relatie is daar wel eens spanning over. En hoewel dat lastig kan zijn is het verstandig deze conflicten te leren zien als belangrijk middel om te groeien.

Stellen hebben vaak een manier gevonden om met de verschillen om te gaan, we noemen dat een “WIJ-construct”. Veel stellen vinden er een constructieve weg in, maar ook veel stellen komen terecht in een bepaald type construct waar ze na verloop van tijd niet zo tevreden mee zijn. Er zijn twee dominante WIJ-constructen waar stellen in meer of mindere mate in terecht kunnen komen. De eerste is een “wij hebben geen verschil-stel” ook wel WIJ-stel genoemd en de tweede is een “wie bepaalt het hier-stel” of anders gezegd, een Boven- en onderliggende IKKen stel. Bij een “Wij hebben geen verschil-stel” is er sprake van een soort versmelting waarbij de verschillen van de IK weggepoetst worden ter bevordering van de WIJ. Dat zijn stellen die overal hetzelfde over denken, dezelfde fietsen en trainingspakken hebben en het ogenschijnlijk altijd eens zijn. Ruzie komt eigenlijk niet voor. Dit construct kan een lange tijd heel prettig voelen omdat het veilig en harmonieus voelt en men niet wordt geconfronteerd met angst en spanning van een mogelijk verschil. Als je partner anders zou zijn dan jijzelf, of andere dingen zou willen, dat is bedreigend en daarom is het fijn om de verschillen gewoon overboord te gooien. Dat gaat overigens niet heel bewust, het sluipt er vanzelf in. Het andere Wij-construct is een construct waarbij er niet zozeer een versmelting optreedt, maar eerder een verdeling in wie wat bepaalt. De een is de baas en de ander volgt en over andere onderwerpen is dat soms weer omgekeerd. Bijv. de een bepaalt hoe het in het huishouden gaat en de ander regelt externe zaken zoals de vakantie of de koop van een auto. Soms is er wat onenigheid over “wie bepaalt wat”. Een tijd lang is die verdeling voor beide prettig, omdat het rust geeft. Zo wordt het verschil opgelost en hoeven beide zich er niet druk om te maken.

Beide constructen ( Wij hebben geen verschil-stel & Boven- & Onderliggende IKKen) kunnen op een bepaald moment gaan knellen. Dat is heel gewoon. Als partners niet in staat zijn om dit gewoon met elkaar te bespreken, dan ontstaan er symptomen om de onvrede duidelijk te maken. Drie zijn daarbij het meest voorkomend. nl.

  1. één van beide partners ontwikkelt ziekte, vaak vanuit vage ziektebeelden. Denk daarbij aan hoofdpijn, rugklachten, maagpijn, somberheid, futloosheid enz. Maar ook psychische klachten en verslavingen komen voor.
  2. er is steeds onverklaarbaar veel ruzie om schijnbaar onbenullige dingen, of juist terugtrekgedrag, waarbij partners langs elkaar heen leven.
  3. één van de partners wordt verliefd op een ander c.q. pleegt overspel

De symptomen geven eigenlijk aan dat een stel niet goed met de verschillen omgaat. Het oude patroon of construct werkt niet meer en partners zijn niet bij machte samen een nieuw construct te creëren.
Om hier uit te komen is groei vanuit positieve spanning mogelijk en wel via differentiatie, autonomie en assertiviteit. Met differentiatie wordt bedoeld dat je zowel gezonde afstand als nabijheid met je partner kunt creëren. Dat betekent dat je niet samenvalt met de emotie of de stemming van de ander. Als je partner boos of verdrietig is hoef jij niet per se ook zo emotioneel of van streek te raken, want dat versterkt elkaar vooral in negatieve zin. Differentiatie betekent dat jij los van de emotie van je partner zelf stabiel kunt blijven. En dat is best lastig, emoties zijn nu eenmaal besmettelijk. Autonomie heeft te maken met dat je je eigen koers kunt varen, je eigen beslissingen kunt maken en weet wat je eigen belangen en waarden zijn. Het betekent natuurlijk niet dat je je nooit moet aanpassen, het betekent dat je zelfstandig kunt zijn, binnen de context van de relatie. En assertiviteit geeft aan dat je voor jezelf op kan komen vanuit een volwassen houding, met respect voor verschil en mensen om je heen. Dus niet sub-assertief, meebuigen om ruzie ofzo te voorkomen. En ook niet agressief om je zin door te drukken.

Uiteindelijk willen we graag allemaal in onze relatie erkent worden, dat het OK is wie we zijn. En dat kan, vooral door veel te ZOENen. Zoen betekent Zacht zijn voor elkaars verschil, Open over dat verschil, Eerlijk naar de andere en jezelf over wat je ervan vindt of hoe je je voelt en bovenal Nieuwsgierig naar de belangen en diepere drijfveren achter dat gedrag van de ander. We noemen dat ook wel waarderend onderzoeken. Voor veel stellen is dat best nog hard werken en dat is ook niet erg, een liefdevolle relatie onderhouden is immers een werkwoord.

Wat van belang is om te weten is of een stel nou in de gevaren-zone zit of nog niet. Professor Gottman heeft daar mooi onderzoek naar gedaan in zijn Lovelab in Seatle en kwam tot de ontdekking dat je voor 98% kunt voorspellen of een stel binnen een jaar uit elkaar gaat of niet. Om de relatie op de klippen te laten lopen moet je onderstaande vier punten doen. Funest voor elke relatie, zo ontdekte hij:

De vier ruiters van de Apocalyps, John M. Gottman Lovelab Seatlle

Schadelijke vormen van communicatie die tot de ondergang van de relatie zullen leiden:

  1. Rechtstreekse kritiek; een venijnige aanval op het karakter van de ander i.p.v. een klacht te uiten vanuit de ik (Je bent zoals gewoonlijk weer te belazerd om iets te doen i.p.v. ik dacht eigenlijk dat jij boodschappen zou doen)
  2. Tegenaanval of de schuld verschuiven, altijd heeft de ander het gedaan/ verdedigen. Ja maar jij…..!!
  3. Stonewallen; een muur van zwijgzaamheid optrekken/ lijkt op diepe onverschilligheid, bij mannen vaak een automatische reactie bij kritiek gestuurd door het emotionele brein. De doorbloeding in het spraakcentrum neemt echt dramatisch af, ze kunnen dan ook echt even niks terug zeggen.
  4. Minachting; door meer of minder subtiel hatelijkheden, sarcasme en cynisme te ventileren. Alleen al kijken met minachting zorgt voor het rap versnellen van de hartslag en degene die wordt geminacht raakt direct van slag.

Gelukkig bestaat er ook een tegengif tegen deze ruiters.

Het tegengif voor deze vier ruiters van de Apocalyps;

Wat je kunt doen om je (langdurige) relatie goed te houden;

  1. Vertel hoe je je voelt en geef “ik-boodschappen” (excellent communiceren)
  2. Waarderend onderzoeken, respect tonen en vanuit complimenten verbinding maken. (Z.O.E.N.)
  3. Verantwoordelijkheid nemen voor het eigen aandeel. Toegeven dus.
  4. Kalmte opzoeken, ontspanningsoefeningen doen of mediteren (even los van de ander).

Omgaan met verschillen:

Moet je dan bij elk verschil stilstaan en tijd nemen om het erover te hebben? Nou nee hoor, gelukkig zijn er altijd genoeg verschillen waar die moeite helemaal niet nodig is. Dat moet eigenlijk alleen bij verschillen die er echt toe doen en die leiden tot verwijdering of afwijzing binnen de relatie. Het onderstaande schema helpt je wanneer je wat het beste zou kunnen doen. Je moet hierbij zicht hebben op wat je eigen belang is, en wat het belang van je partner is.

mens-2-producties-belang-tmb--nc

Vermijden kun je gebruiken als;

  • Het onderwerp onbelangrijk is voor jullie beide
  • Je merkt dat je geen enkele invloed op het probleem kunt uitoefenen.

Toegeven kun je gebruiken als:

  • De wens/ verlangen voor de ander veel belangrijker is dan voor jou.
  • Je ongelijk hebt.

Doordrukken kun je gebruiken als:

  • Jouw belang echt duidelijk boven de ander gaat, na check bij de ander
  • Een snelle, besliste handeling vereist is

ZOEN / Waarderend onderzoeken kun je gebruiken als;

  • De verschillende doeleinden te belangrijk zijn om te negeren.
  • Beide partijen positief gemotiveerd zijn om de onderlinge relatie te verbeteren.
  • Natuurlijk is er dan ook nog het Compromis, maar er wordt eigenlijk al vaak genoeg gepolderd in een relatie.

Bronnenlijst:
Erikson E. Childhood and society. New York, Norton, 1963
Gottman J; Why marriages succeed or fail. New York, Simon & Schuster, 1994
Johnson, S. Dr. Houd me Vast, Utrecht/ Antwerpen, Kosmos, 2015
Johnson, S Dr. Veilig verbinden. Emotionally Focused Therapy in de praktijk. Utrecht: Stichting EFT Nederland. 2010
Kilmann, Ralph; Kenneth W. Thomas . "Developing a Forced-Choice Measure of Conflict-Handling Behavior: The "MODE" Instrument". Educational and Psychological Measurement.37: 309. 1977
Lobitz W. Charles and Lobitz Gretschen K, Resolving the Sexual Intimacy Paradox: A Developmental Model for the Treatment of Sexual Desire Disorders.(1978) Journal of Sex & Marrital Therapy, Vol 22, No. 2, Summer 1996.
Savenije A., Lawick van M.J., Reijmers E.T.M. (red) Handboek Systeemtherapie, Utrecht, de Tijdstroom 2008
Schnarch D. Passionate Marriage, New York, Norton, 1997
Willy, J. de partnerrelatie: ontstaan, ontwarren en verhelderen van conflicten, Rotterdam, Donker, 1983